Medisch-Farmaceutisch Overleg
Valpreventie: focus op slaapmedicatie
Vaak zijn ouderen zich nog te weinig bewust dat vallen een probleem is en dat de preventie ervan mogelijk is. Gedachten zoals “ik ben te oud geworden”, “er is niets meer aan te doen” of “vallen overkomt mij niet” belemmeren dikwijls dat ouderen iets aan hun valrisico (laten) doen.
Klinkt herkenbaar? Het is als hulpverlener van essentieel belang om de oudere bewust te maken dat vallen vaak voorkomt en ernstige gevolgen kan hebben. Naast niet-medicamenteuze factoren (bv. evenwicht, spierkracht en mobiliteit, duizeligheid...) leidt ook slaapmedicatie tot een verhoogd valrisico.
Doelstelling programma
Het doel van dit MFO is om het risico op vallen te verminderen bij patiënten met een verhoogd risico op vallen. Dit gebeurt door lokaal afspraken te maken tussen huisarts en apotheker, waarbij de focus ligt op het rationeel gebruik van slaapmedicatie.
Beschikbare materialen
Er zijn verschillende materialen beschikbaar die u in staat kunnen stellen om zelf aan de slag te gaan met dit MFO. Deze kan u hieronder downloaden.
Draaiboek
Het draaiboek bevat alle gegevens en wetenschappelijke informatie voor de organisatoren en moderatoren die een MFO rond valpreventie willen organiseren of begeleiden.
​
1. Welke valrisicofactoren zijn er allemaal?
2. Overzicht psychofarmaca (antidepressiva, antipsychotica en benzodiazepines)
3. Afbouw benzodiazepines
​
Leidraad voor MFO
Deze kant-en-klare presentatie kan gebruikt worden tijdens het MFO. De notitiepagina’s bevatten ook alle informatie voor de moderator van het MFO.
​
Tools voor deelnemers
Algoritmes voor oordeelkundig gebruik van psychofarmaca in kader van valrisico bij ouderen: de algoritmes informeren gezondheidswerkers zoals artsen, apothekers, verpleegkundigen,... over de invloed van psychofarmaca op het verhoogde valrisico bij ouderen en begeleiden hen bij het rationaliseren en eventueel afbouwen/stoppen van psychofarmaca.
​
-
Achtergrondinformatie bij de algoritmes voor oordeelkundig gebruik van psychofarmaca in het kader van valrisico bij ouderen - Klik hier
-
Algoritme benzodiazepines/Z-producten - Klik hier
-
Afbouw BZD - Klik hier
-
Algoritme antidepressiva - Klik hier
-
Algoritme antipsychotica - Klik hier
​
Materiaal voor patiënten
1. Educatiebrochure ‘Van slaappillen kan je vallen’
​
Deze brochure informeert 65-plussers die een slaap- of kalmeringsmiddel gebruiken over de negatieve gevolgen van langdurig gebruik, met specifieke aandacht voor het effect op het valrisico. De brochure bevat concrete tips voor een goede nachtrust zonder slaapmedicatie.
​
​
2. Sensibilisatiefilmpjes
In de video ‘Van slaappillen kan je vallen’ (WZC) getuigen drie ouderen over het succesvol afbouwen en stoppen van slaappillen en het effect daarvan op hun dagelijks functioneren. Professionelen geven bijkomende informatie over het gebruik van slaappillen op oudere leeftijd. Deze video werd opgenomen in WZC Leiehome in Drongen.
In de tweede video getuigt Kris Baert, voormalig Radio 2 presentator, over het succesvol afbouwen en stoppen van slaappillen en het effect daarvan op zijn dagelijks functioneren. Dr. Tom Jacobs geeft bijkomende informatie over het gebruik van slaappillen op oudere leeftijd.
Kwaliteitsindicatoren
Op het einde van het MFO kan je kiezen om concrete afspraken te maken en een 'kwaliteit bevorderend traject' opzetten, door één of meerdere 'indicatoren' te selecteren. Zo kan je na een bepaalde periode nagaan in welke mate het MFO zinvol was.
​
De evaluatie van de afbouw van benzodiazepines en het aantal valincidenten dat we daarmee vermijden is echter geen eenvoudige oefening. Er kunnen geen Farmanet-gegevens gebruikt worden omdat benzodiazepines niet worden terugbetaald. Dit maakt het minder evident om het effect van het MFO aan te tonen. Ook het aantonen van minder valincidenten is moeilijk: ze worden vaak verzwegen en een val kan door diverse factoren uitgelokt worden.
​
Om het effect van het MFO toch te kunnen evalueren hebben we vier korte vragenlijsten ontwikkeld (twee voor huisartsen en twee voor apothekers). Deze vragenlijsten kunnen eventueel aangevuld worden met vragen rond lokale afspraken die op het MFO zijn gemaakt.
​
​
Contact
Het programma is zo opgebouwd dat u zelf in staat moet zijn om het overleg te leiden, mits voldoende achtergrond over deze geneesmiddelen en de bijhorende problematiek. Daarom organiseren we tweemaal per jaar een Train-the-Trainer.
​
U kan echter beroep doen op een getrainde moderator, die thuis is in de materie en die we kunnen aanbevelen. U kan hiervoor een extra financiering tot € 500 aanvragen bij het RIZIV.
Apr. Carolien Bogaerts
Verantwoordelijke MFO (KOVAG)
09 / 235 76 38
Referenties
1. Website www.valpreventie.be
​
2. Vlaamse praktijkrichtlijn (Milisen et al., 2010). Hier werden 7 risicofactoren geselecteerd, op basis van
de best beschikbare wetenschappelijke evidentie ter preventie van vallen.
3. BCFI :Afbouwen benzodiazepines
4. Farmaka () : steekkaart Start-Stop criteria bij opstart benzodiazepine.
5. Richtlijn Domus Medica: “Aanpak van slapeloosheid in de 1ste lijn” (12/2011).
6. ZEPHYR platform (Universiteit Gent): E-learning omtrent afbouw benzodiazepines.
​
7. Apotheekrichtlijn APB: “Angst, stress en slaapproblemen”
-
Eerste en herhaalde uitgifte van benzodiazepines
-
Niet-medicamenteuze behandeling
-
Motivationele aanpak